Vẻ Đẹp Đặc Trưng Của Kiến Trúc Đền Tháp Chăm Pa Tại Việt Nam
Đặc Sắc Kiến Trúc Đền Tháp Chăm Pa
Tạ Quốc Khánh (LVO)
Nếu bạn đã từng du hành qua các vùng miền của Việt Nam, đặc biệt là miền Trung, chắc chắn bạn sẽ không thể quên những ngôi tháp Chăm Pa cổ kính, tinh tế và đầy huyền bí. Mỗi công trình đều mang trong mình câu chuyện riêng, từ những tháp sừng sững trên đồi cao đến những tháp nhỏ ven quốc lộ hay ẩn mình giữa thung lũng xanh mướt. Những ngôi tháp này không đơn thuần chỉ là công trình kiến trúc, mà còn phản ánh một cái nhìn vũ trụ quan Ấn Độ giáo sâu sắc.
Kiến trúc đền tháp Chăm Pa được quy hoạch theo nguyên tắc vũ trụ quan của Ấn Độ giáo, với hình vuông tượng trưng cho thế giới, bao quanh bởi những ngọn núi và đại dương. Trung tâm của kiến trúc chính là những Kalan, với các tháp thường hướng về phía Đông, nơi được xem là nơi thần thánh, sự sinh sôi và nảy nở. Đặc biệt, người ta có thể phân chia các nhóm đền tháp này thành hai loại bố cục chính.
1. Bố Cục Bộ Ba Song Hành (3 Kalan)
Một ví dụ tiêu biểu cho loại bố cục này là các quần thể tháp như Chiên Đàn, Khương Mỹ (Quảng Nam), Dương Long, Hưng Thạnh (Bình Định)… Các tháp này thường được bố trí theo trục Bắc – Nam, với ba ngôi đền – tháp đứng song hành quay về hướng East. Mỗi tháp tượng trưng cho một vị thần: Brahma, Siva và Visnu. Qua đó, ta có thể thấy Chăm Pa tôn sùng cả ba vị thần trong thời kỳ đầu tiếp xúc với Ấn Độ giáo, mặc dù dần dần có sự ưa chuộng tới thần Siva, thể hiện qua việc tháp Siva (Kalan giữa) lớn hơn hai tháp kia.
2. Bố Cục Có Một Tháp Trung Tâm (1 Kalan)
Trong bố cục một Kalan, điển hình cho loại này bao gồm các nhóm đền tháp thánh địa Mỹ Sơn (Quảng Nam), Poklong Garai (Ninh Thuận)… Tháp trung tâm là nơi thờ thần Siva, cho thấy quá trình hình thành và phát triển của sự dung hợp giữa tín ngưỡng bản địa và Ấn Độ giáo. Các kiến trúc này mang trong mình một thông điệp mạnh mẽ về di sản văn hóa của dân tộc Chăm cũng như sự giao lưu giữa các nền văn hóa trong khu vực.
3. Đặc Điểm Kiến Trúc
Hầu hết các đền tháp Chăm hiện biết ở Việt Nam đều mang phong cách Nam Ấn. Một Kalan thường có kết cấu hình vuông, với phần đế tháp và mái tháp mang ý nghĩa triết học sâu sắc. Trong lòng Kalan, giữa trung tâm là nơi để thờ đá, thường là bộ Linga – Yoni, biểu tượng của thần Siva, nơi mà các nghệ nhân xưa đã khéo léo chạm khắc những hình ảnh sinh động, tái hiện đời sống tâm linh và văn hóa của người Chăm.
Ngoài Kalan, các cấu kiện kiến trúc như tháp cổng Gopura, tháp Hoả (Kosagrha), và nhà khách thập phương (Mandapa) đóng vai trò quan trọng trong không gian kiến trúc tổng thể, mỗi kiến trúc đều mang đậm dấu ấn văn hóa riêng biệt.
Đền tháp Chăm Pa không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là di sản kiến trúc, nghệ thuật đáng tự hào của dân tộc. Tại đây, sự giao thoa giữa Ấn Độ giáo và tín ngưỡng bản địa đã tạo ra những tác phẩm nghệ thuật mang tính biểu tượng sâu sắc và ý nghĩa lịch sử lâu dài.
Tìm hiểu thêm về sự phong phú của kiến trúc đền tháp Chăm Pa
Thông qua nghệ thuật kiến trúc, chúng ta không chỉ hiểu về cảnh quan di sản mà còn sống động trải nghiệm những câu chuyện lịch sử đã được ghi lại qua từng viên gạch, từng đường nét thiết kế của kiến trúc Chăm Pa.
Nguồn Bài Viết ĐẶC SẮC KIẾN TRÚC ĐỀN THÁP CHĂM PA
