Vietnam’s Colonial Era Names: Tonkin, Annam, Cochinchina
An Nam và Cochinchina: Nguồn gốc tên gọi và ảnh hưởng lịch sử
Nguồn gốc tên gọi “An Nam”
Từ lâu, “An Nam” đã là tên gọi quen thuộc mà Trung Quốc dùng để chỉ Việt Nam, dù cho những thời kỳ khác nhau, quốc hiệu của đất nước này có nhiều thay đổi. An Nam đô hộ phủ là cái tên đầu tiên mà khu vực miền Bắc Việt Nam được gọi trong thời kỳ nhà Đường. Từ đó, tên gọi “An Nam” trở nên phổ biến, ở nhiều tài liệu và bản đồ của Trung Quốc, Việt Nam luôn được nhắc đến bằng tên này.
Trong lịch sử, khi đất nước chúng ta trải qua các triều đại từ thời Đinh, Lê, Lý, Trần cho đến các triều đại sau, tuy quốc hiệu đã thay đổi từ Đại Cồ Việt đến Đại Việt và Đại Ngu, nhưng tên “An Nam” vẫn giữ vai trò như một biểu tượng quen thuộc trong văn hóa và lịch sử.
Đối với người phương Tây, thuật ngữ “Annam” đã trở thành một từ ngữ bao quát, chỉ toàn bộ lãnh thổ Việt Nam. Nhà truyền giáo Alexandre de Rhodes từng nhắc đến tên gọi này trong các tài liệu của mình, hoàn thiện bằng cách phân chia đất nước thành hai khu vực: “Tunquin” (Đàng Ngoài) và “Cochinchine” (Đàng Trong).
Tên gọi “Cochinchina” và sự thay đổi ý nghĩa
Tên gọi “Cochinchina” có nguồn gốc từ những nhà thương nhân Bồ Đào Nha trong hành trình khám phá vùng Đông Nam Á. Lúc đầu, họ nghe đến “Cauchy” (Giao Chỉ), một trong những tên gọi cổ của Việt Nam. Tuy nhiên, vì cái tên này trùng với một địa danh ở Ấn Độ, họ đã thêm chữ “china” (Trung Quốc) vào để phân biệt, tạo ra cái tên “Cochinchina” – tức là “vùng Giao Chỉ gần Trung Quốc”.
Với bối cảnh Trịnh-Nguyễn phân tranh, người phương Tây tiếp tục dùng “Cochinchina” để chỉ vùng Đàng Trong, nơi dưới sự cai trị của chúa Nguyễn, trong khi vùng Đàng Ngoài của chúa Trịnh lại được gọi là “Tonkin”, dựa theo tên thủ đô Đông Kinh (Hà Nội ngày nay).
Tìm hiểu thêm: Nguồn gốc tên gọi một số trái cây
Khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam vào thế kỷ 19, họ đã thay đổi ý nghĩa của “Cochinchina.” Từ một thuật ngữ chỉ toàn bộ Đàng Trong, cái tên này giờ chỉ cụ thể cho vùng Nam Kỳ (Nam Bộ). Dưới sự phân chia của người Pháp, Việt Nam được chia thành ba vùng:
- Cochinchina (Nam Bộ)
- Tonkin (Bắc Bộ)
- Annam (Trung Bộ)
Mặc dù người Pháp đã chia nhỏ lãnh thổ, họ vẫn giữ nguyên cách gọi người dân Việt ở cả ba vùng là “Annamite” (người An Nam), điều này thể hiện sự coi thường đối với sự khác biệt văn hóa và lịch sử của chúng ta.
Đọc thêm: Xứ Nẫu – Tại sao có tên gọi này?
Sự khác biệt văn hóa qua tên gọi
Việc phân chia thành ba kỳ không chỉ có tác động hành chính mà còn kéo theo những biến chuyển văn hóa sâu sắc. Nam Bộ (Cochinchina), nhờ vị trí thuận lợi và sự giao lưu văn hóa phong phú, đã nhanh chóng trở thành một trung tâm giao thoa văn hóa. Trong khi đó, Bắc Bộ (Tonkin) giữ gìn những truyền thống lâu đời, còn Trung Bộ (Annam) đóng vai trò là cầu nối giữa các vùng miền.
Dù tên gọi “Cochinchina” hiện nay không còn được sử dụng chính thức, nhưng nó vẫn được ghi nhớ vững chắc trong các tài liệu lịch sử và bản đồ cổ.
Tham khảo thêm: Cửu Long – Có phải là 9 rồng?
Kết luận
Từ những tên gọi “An Nam” đến “Cochinchina”, mỗi cái tên đều mang theo một phần di sản lịch sử, phản ánh cách nhìn nhận của các thế lực bên ngoài về nước Việt Nam. Những thuật ngữ này không chỉ đơn thuần là tên địa danh, mà còn biểu hiện cho các mối quan hệ phức tạp về chính trị, văn hóa và quyền lực. Hiểu rõ ý nghĩa của những tên gọi này giúp chúng ta nhìn lại lịch sử, đồng thời tôn vinh bản sắc dân tộc đã hình thành qua hàng thế kỷ.
Khám phá thêm về chủ đề này tại các nguồn tài liệu lịch sử uy tín hoặc trên các trang web chuyên ngành để sẽ càng thêm hiểu rõ về sự phong phú của văn hóa và lịch sử Việt Nam.
Nguồn Bài Viết Tên gọi Việt Nam thời kì thuộc Pháp: Tonkin, Annam, Cochinchina
